⢠Creperende herten of de natuur die haar werk doet?
De ontwikkelingen in de Oostvaardersplassen houdt nog steeds de gemoederen bezig. Mede dankzij de protesten van onze vereniging is de zaak op de politieke agenda gekomen. Reden voor de vaste kamercommissie om in het gebied een kijkje te nemen. Ook Het Veluws Hert was tijdens dit werkbezoek aanwezig. Slecht weer spelbreker voor mens en dier Al op vrijdag 4 maart zou de Vaste Kamercommissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit een werkbezoek afleggen aan de Oostvaardersplassen, maar dit bezoek moest vanwege het slechte weer worden uitgesteld. Doel van het bezoek was voorlichting te krijgen over het beheer in de Oostvaardersplassen, met zo min mogelijk ingrijpen zoals door Staatsbosbeheer wordt uitgevoerd en te discussiëren met verschillende partijen over de gevolgen van dit beleid voor het welzijn van de grote grazers en de edelherten. Juist op die dag lag er zoân 20 centimeter sneeuw en daarom waren de effecten van de intensieve begrazing niet te zien. Het bezoek moest worden uitgesteld tot 18 april.
De weersituatie in maart was weliswaar niet normaal maar in het wild levende dieren zouden daar prima tegen moeten kunnen. Echter voor de bijna 3000 paarden, de runderen en de edelherten die in het natuurgebied de Oostvaardersplassen leven kwam het extra hard aan.
De grazers lopen in een gebied van 2000 hectare waar vanaf medio oktober vrijwel niets meer groeit. Het is een omrasterd gebied waarin de dieren die er zitten opgesloten maar moeten zien hoe ze de winter doorkomen.
Spoeddebat
Op 10 maart vroeg het CDA een spoeddebat aan in de Tweede Kamer en moest minister Veerman aan de politici uitleg geven over de op dat moment sterk stijgende sterfte onder met name de herten in de Oostvaardersplassen. Op dat moment stierven er zoân 20 per dag en uit
de cijfers bleek dat het vooral om veel volwassen herten van tussen de 3 en 10 jaar ging. De politieke partijen gaven aan er moeite mee te hebben dat de edelherten een onnatuurlijke hongerdood stierven. De politiek is van mening dat de zorgplicht en het daaruit voortvloeiende dierenwelzijn te wensen overlaat. Het CDA, de VVD en de LPF, samen een kamermeerderheid, spraken met de minister af, dat op korte termijn vernieuwde richtlijnen moeten komen en dat de minister zal laten onderzoeken of er in de toekomst eerder preventief moet worden ingegrepen om ernstig lijden door voedselgebrek te voorkomen.
Werkbezoek kamerleden aan de OVP
Maandag 18 april brachten leden van de Vaste Kamercommissie LNV alsnog een bezoek aan de Oostvaardersplassen. Aanwezig waren o.a. de heer Ormel (CDA), mevrouw Kruijsen (PvdA), mevrouw Snijder (VVD), de heer van de Brink (LPF), de heer Jager (CDA) en de heer Herben (LPF). Laatst genoemde was vergezeld van zijn dochter Elleke, die onlangs afstudeerde op een scriptie over de juridische status van de grote grazers. Ook de pers, waaronder de Stentor en het Algemeen Dagblad en onze redacteur Jan Paulides was uitgenodigd. Staatsbosbeheer had alle betrokken interne medewerkers van stal gehaald en ook nog enkele externe deskundigen gevraagd een korte inleiding te houden. Na een welkomstwoord van directeur Vriesman, vertelde ecoloog Frans Vera over het ontstaan en ontwikkeling van de Oostvaardersplassen als internationaal vermaard vogelgebied. Hij ging daarbij in op de inzet van grote grazers als middel om met name voor de grauwe gans in de ruiperiode een aantrekkelijke grasmat te bieden met kort gras. Hij ging daarbij ook in op het streven naar een zo compleet mogelijk ecosysteem met minimaal menselijk ingrijpen, maar wel met speciale aandacht voor een aantal bedreigde vogelsoorten. Hij hield, zoals altijd, een vlammend betoog.
Hierna volgde nog een aardige bijdrage van Agnes van den Berg van Alterra. Zij gaf het verschil aan tussen cultuur en oernatuur en het verschil in beleving door de mens. Mensen die systeembeheer voorstaan gaan voor ongerepte ecosystemen, mensen die ook het dierenwelzijn van belang vinden, willen meer sturing in het beheer en stellen dat in Nederland op dit moment geen ruimte is voor grootschalige experimenten met veel dierenleed tot gevolg.
Slaapstand
De heer Boersma (SBB) kwam met de interpretatie van het Winterslaap-artikel uit de Deutsche Jagd Zeitung. Het leek erop dat Staatsbosbeheer dit onderzoek aangrijpt om het ingezette beleid te ondersteunen. Enkele van de aanwezige verbaasden zich hier dan ook non-verbaal over. Tevens meldde hij dat afgelopen zomer 420 edelhertkalveren werden geboren en er deze winter âslechtsâ 300 dood gingen. Het zo gewenste evenwicht is dus nog niet bereikt en dit zou betekenen dat in de komende jaren nog wel eens meer dieren de hongerdood zouden moeten sterven. Wat de heer Boersma vergat erbij te zeggen was dat het hier geen sterftevan ouderdom betrof, maar dat het overgrote deel stierf door ondervoeding*.
Rit met de bolderkar Het tijdschema was ondertussen flink uitgelopen, waardoor het geplande ritje in de bolderkarachter de tractor en de wandeling ingekort werden. Jammer, want daar kwamen de kamerleden voor. Tijdens de tocht werd goed duidelijk hoeveel van de vlier en wilg geschild was door de herten. Veel bomen waren dood en dat gaf een troosteloze aanblik. Natuurlijk gaat het niet om het verlies van de bomen, maar wel om het feit, dat de herten blijkbaar geen alternatieven meer hadden.
Harm van der Veen toonde in zijn proefschrift al aan dat edelherten heel flexibel omgaan methet voedselaanbod en dat deze dieren in de winter ruim 30% vezelrijk voedsel kunnen verteren, maar dit is toch wel iets heel anders dan gedwongen worden praktisch alleen maar boombast te moeten eten. Onnatuurlijk en met, zoals nu gebleken is, desastreuze gevolgen!
Er ontstond dan ook de nodige discussie tijdens de uitstekende lunch in de vogelobservatiehut de Zeearend.
Vervolgens gingen het gezelschap met de bolderkar nog iets verder het gebied in. Vele grauwe ganzen, enkele nijlganzen en een zilverreiger waren op de nu weer aardig groen wordende grasvelden ten westen van de Praambult te zien. Ook Heckrunderen, Konikpaarden en grote roedels edelherten konden, weliswaar van grote afstand, bekeken worden.
* Dit waren zeker niet voornamelijk oude en zwakke dieren, zoals uit de gegevens van SBB blijkt. Een opmerkelijke wending want anderhalf jaar geleden schreef de officiële woordvoerder de heer Kuiper in de Telegraaf nog een heel ander verhaal. Toen waren het volgens hem nog zwakke en oudere dieren die in het wild leven en het recht hadden te mogen sterven aan ouderdom of ziekte. Waar mensen toch die verhalen van voedselgebrek vandaan
haalden was hem een raadsel. (Telegraaf 2-10-2003)
.
Op de open vlakte staan enkeleHeckrunderen en tientallen edelherten.
In het veld werden vier kadavers gesignaleerd, maar ook enkele Heckrundkalfjes. De afstand was te groot om de dieren te kunnen beoordelen. Wel viel op dat twee Heckrundstieren maar moeizaam overeind konden komen. Jammer dat wij al snel weer terug moesten, de grazigeweiden gaven een ietwat vertekend beeld. Was er een mogelijkheid geweest te wandelen over âhet Stortâ dan zouden de kamerleden een completere indruk gekregen hebben van de situatie. Ook werd het Fluitbos niet aangedaan, juist hier zag het publiek wat er zich afspeelde met de verhongerende herten.
Afsluiting
Staatsbosbeheer sloot op 3 maart dit 170 hectare grote wandelbos af, naar hun zeggen om de herten de nodige rust te geven. Een vreemde benadering, daar er in de OVP al 1700 hectarerustgebied is. De ruim 500 herten die âs nachts de laatste bast van de bomen schilden, kwamen daar niet voor de rust maar voor een noodrantsoen en Staatsbosbeheer wilde liever geen pottenkijkers. In maart vielen hier honderden herten om van de honger en elke ochtend werd een aantal afgeschoten door medewerkers, die dan ook snel de uitgemergelde kadavers verwijderden. Zij werden gedumpt op plaatsen waar het publiek niet kon komen of gingen naar de destructie. Het is trouwens nog maar twee jaar geleden dat Staatsbosbeheer in samenwerking met de Gemeente Almere dit gebied juist openstelde voor intensief recreatief gebruik. Er werd toen, zelfs tegen de wens van medewerkers van SBB, een fijnmazig padennet aangelegd en rust voor herten in de kritieke winterperiode werd als âmaatschappelijk niet relevantâ afgedaan door het toenmalige regiohoofd.
Discussie
In het informatiecentrum volgde een discussie onder strakke leiding van de heer Boeschoten (SBB) en in aanwezigheid van o.a. de gedeputeerde van Flevoland de heer de Raad, de heer Kotter (Stichting Reeënonderzoek), de heer Posthumus Meyjes, (algemeen directeur Dierenbescherming), onze voorzitter a.i. Buitenhuis, een vertegenwoordiger van Stichting Ark, wethouders van Lelystad en Almere, en de heer Keulartz (filosoof Wageningen Universiteit).
De heer Vera gaf aan dat een hert dat rustig ligt te sterven niet gebaat is met een schot. Bijverzadiging in een gebied (overbevolking) zou vanzelf via een slechtere conditie, ziekte en gebrek, enige natuurlijke selectie plaatsvinden. Dat zou beter zijn dan een schot voor gezonde herten voor de winterperiode, zoals overal elders ter wereld wordt gedaan. Vera maakte vreemd genoeg de vergelijking met de Veluwe, waar overigens hetzelfde Staatsbosbeheer de grootste beheerder is. Volgens Vera worden hier omwille van biodiversiteit, soortenbehoud en dierenwelzijn de aantallen bepaald en de jaarlijkse aanwas wordt doodgeschoten doormensen die daar ook nog eens dik voor moeten betalen. De heer Kotter verklaarde dat voorafgaand aan het moment van de hongerdood al veel geleden is. Indien in het beenmerg de hoeveelheid vet minder dan 20% is, treedt er verzuring op, dat met veel pijn gepaard gaat. Mevrouw Snijder verbaasde het dat SBB geen toekomstplan heeft en achtte dat wel zinvol, omdat volgens haar SBB wel vaker door de natuur verrast werd. De heer Herben was blij datdieren, die echt niet meer kunnen, nu worden doodgeschoten.
Gedeputeerde de Raad sprak over een niet-natuurlijke situatie, nu er de afgelopen tijd ruim500 dieren zijn afgevallen en ook de Dierenbescherming is niet blij met de situatie in de OVP. Zij houden vast aan hun standpunt dat de door de mens ingebrachte grazers âgehoudenâ zijn in de zin van de wet en dat de mens wel degelijk een grote mate van verantwoordelijkheid heeft en dus ook een zorgplicht.
De wethouder van Almere pleitte voor een versnelde aanleg van de robuuste verbindingen richting Zeewolde/Veluwe, dit in combinatie met recreatief gebruik door de inwoners van haar stad.
Wetenschappelijke Adviescommissie Grote Grazers
De voorzitter, prof. dr. C.J.G. Wensing, van deze door Staatsbosbeheer ingestelde commissie was helaas niet aanwezig tijdens de discussie met de kamerleden. In oktober vorig jaar gaf hij aan dat de draagkracht voor het gebeid was bereikt en dat er sprake was van een zogenoemde zomerhabitat, waardoor het voedselaanbod in de winter de bottleneck vormt. Onderzoek door biologen van het RIZA heeft inmiddels aangetoond dat zowel de grashoogte als de bedekking afneemt en de relatieve jaarlijkse sterfte een stijgende trend vertoont. Het advies, dat slechts voor dit jaar geldt, geeft aan dat Staatsbosbeheer moet werken aan een betere monitoring met een goed inzicht in de populatieopbouw en dat er gewerkt dient te worden aan een completer leefgebied. Ook blijft volgens de commissie een betere onderbouwing voor de langere termijn noodzakelijk. Het zou goed geweest zijn als de Kamerleden het oordeel van de commissie nu hadden kunnen vernemen!
Conclusie
Het was een vruchtbare dag met voldoende ruimte voor inbreng van verschillende standpunten.
Staatsbosbeheer verdient hiervoor dank. De politici hebben kunnen luisteren naar de tegenstelling van op zich twee goedwillende partijen, namelijk diegenen die systeembeheer voorstaan met zelfregulerende natuur en diegenen die het dierenwelzijn hoog in het vaandel hebben.
Voor een gebied als de Oostvaardersplassen kan naar het idee van het Veluws Hert vrij eenvoudig een compromis worden bereikt. Als vogelgebied is het uniek en wij kunnen het snel eens worden over een grote mate van zelfregulatie, immers als een vogel het niet naar zijn zin heeft vliegt deze weg. Voor de grote grazers en de edelherten ligt dit anders en daarom zullen er preventieve ingrepen noodzakelijk blijven in het belang van het dier zelf.
Op dit moment wordt al 75% van de uitzichtloos lijdende grazers afgeschoten. Het meningsverschil waar het nu vooral om gaat is het tijdstip wanneer dit gebeurt. Daarbij is het voor onze vereniging onacceptabel dat omwille van een stukje natuurlijke selectie groot dierenleed wordt veroorzaakt. Daarom pleit onze vereniging voor vroegtijdig ingrijpen.
Indien Staatsbosbeheer zover gaat dat er ook preventief zal worden ingegrepen en dat mogelijk natuurlijke selectie wordt losgelaten dan zal dat het Veluws Hert en vast ook de Dierenbescherming tot tevredenheid stemmen. De Kamerleden hebben nu een grote verantwoordelijkheid en nu alle standpunten gehoord hebbend, zullen zij nu nog voor de komende herfst de richting moeten aangeven.
Het Veluws Hert heeft vertrouwen in de afloop en zal deze herfst de ledendag houden in de Oostvaardersplassen. Dat moet een gezellige dag worden met meerdere sprekers, wellicht kan een Kamerlid de dan hopelijk bekende richting komen uitleggen. In het najaarsnummer hoort u hier meer over, maar zet 29 oktober vast in de agenda, want deelname is beperkt tot zoân 120 personen.
In het geschilde wilgenbos met vele dode bomen
probeert Frans Vera tevergeefs Henk Jan Ormel te overtuigen.
Is dit de natuur die SBB voor ogen staat?
De vlier is weliswaar ongewenst, maar een natuurlijk gezicht is het niet
Met het voedselpakket in de hand gaat de
korte tocht naar vogeluitkijkhut de Zeearend
Joanneke Kruijsen (PvdA) wordt door
TV-Flevoland even apart genomen voor een kort interview.
De berichtgeving op 18 april door Omroep Flevoland is sterk pro SBB.
Dit vierjarig hert is ongeveer 12 uur geleden letterlijk
van de honger omgevallen. Niet dat de herten doodgaan, maar
de manier waarop is het discussiepunt. (foto eind maart 2005)
Het rund komt maar moeizaam overeind.
Hieren daar zijn wat kadavers zichtbaar, Janneke Snijder (VVD) telt er vier.
Na de borrel loop ik nog even een stukje het gebied in.
Een jong hert steekt in gestrekte draf over.
Twee herten gaan op de achterlopers.
Helaas drukte ik net te vroeg af.
Op de Kitsweg staat wat kaal wild.
Op de terugweg met de bolderkar zagen we ze zo'n 10 meter van de weg af.
